Çfarë po ndodh në Izrael dhe pse tani

Grupi militant palestinez Hamas ka nisur një sulm të paprecedentë ndaj Izraelit, me luftëtarët e tij që hyjnë në komunitete pranë Rripit të Gazës, duke vrarë banorë dhe duke marrë pengje. Mijëra njerëz janë vrarë e mijëra të tjerë janë plagosur nga sulmet dhe kundërsulmet mes Izraelit dhe Hamasit.
Ja çfarë duhet të dini për njerëzit dhe vendet e përfshira – dhe kontekstin thelbësor për të kuptuar këtë histori.
Çfarë është Hamasi?
Hamasi është një grup militant islamik palestinez që sundon Rripin e Gazës. Hamasi është betuar për shkatërrimin e Izraelit dhe ka bërë disa luftëra me Izraelin që kur mori pushtetin në Gaza në 2007.
Në mes të atyre luftërave, ajo ka gjuajtur ose lejuar grupe të tjera të lëshojnë mijëra raketa në Izrael dhe ka kryer sulme të tjera vdekjeprurëse. Izraeli gjithashtu ka sulmuar vazhdimisht Hamasin me sulme ajrore dhe, së bashku me Egjiptin, ka bllokuar Rripin e Gazës që nga viti 2007, në atë që thotë se është për sigurinë e tij.
Hamasi në tërësi, ose në disa raste krahu i tij ushtarak, cilësohet si grup terrorist nga Izraeli, Shtetet e Bashkuara, Bashkimi Evropian dhe Britania e Madhe, si dhe nga fuqi të tjera. Hamasi mbështetet nga Irani, i cili e financon atë dhe ofron armë dhe trajnime.
Çfarë është Rripi i Gazës?
Rripi i Gazës është një territor 41 km (25 milje) i gjatë dhe 10 km i gjerë midis Izraelit, Egjiptit dhe Detit Mesdhe. Ajo është shtëpia e rreth 2.3 milion njerëzve dhe ka një nga dendësitë më të larta të popullsisë në botë.
Izraeli kontrollon hapësirën ajrore mbi Gazën dhe vijën e saj bregdetare dhe kufizon se kush dhe çfarë mallrash lejohen të hyjnë dhe të dalin nëpër pikat e tij kufitare. Në mënyrë të ngjashme, Egjipti kontrollon se kush hyn dhe del përmes kufirit të tij me Gazën.
Rreth 80% e popullsisë së Gazës varet nga ndihma ndërkombëtare, sipas OKB-së, dhe rreth një milion njerëz mbështeten në ndihmën e përditshme ushqimore.
Çfarë është Palestina dhe çfarë lidhje kanë këto ngjarje me të?
Bregu Perëndimor dhe Gaza, të cilat njihen si territoret palestineze, si dhe Jeruzalemi Lindor dhe Izraeli, të gjithë kanë qenë pjesë e tokës së njohur si Palestinë që nga koha romake.
Këto ishin gjithashtu tokat e mbretërive hebraike në Bibël dhe shihen nga hebrenjtë si atdheu i tyre i lashtë.
Izraeli u shpall shtet në vitin 1948, megjithëse toka ende quhet Palestinë nga ata që nuk e njohin të drejtën e Izraelit për të ekzistuar. Palestinezët përdorin gjithashtu emrin Palestinë si një term ombrellë për Bregun Perëndimor, Gazën dhe Jerusalemin Lindor.
Pse po luftojnë Izraeli dhe Hamasi?
Ka tension të vazhdueshëm mes Izraelit dhe Hamasit, por sulmi nga militantët të shtunën erdhi pa paralajmërim. Hamasi gjuajti mijëra raketa në Izrael, ndërsa dhjetëra luftëtarë shkelën kufirin dhe pushtuan komunitetet izraelite, duke vrarë dhjetëra civilë dhe duke marrë robër të tjerë.
Izraeli filloi sulmet ajrore të menjëhershme, duke thënë se kishte në shënjestër objektet e militantëve në Gaza.
Sa i paprecedentë është ky sulm?
Ky është operacioni më ambicioz që Hamasi ka nisur ndonjëherë nga Gaza dhe sulmi më serioz ndërkufitar me të cilin është përballur Izraeli në më shumë se një brez.
Militantët thyen telin që ndan Gazën nga Izraeli në shumë vende.
Sulmi i paprecedentë erdhi një ditë pas 50-vjetorit të sulmit të befasishëm nga Egjipti dhe Siria në 1973 që nisi një luftë të madhe në Lindjen e Mesme. Rëndësia e datës nuk do të ketë humbur për udhëheqjen e Hamasit.
A është ky një dështim i madh i inteligjencës izraelite?
Me shumë gjasa po. Me përpjekjet e kombinuara të Shin Bet, inteligjencës së brendshme izraelite, Mossad-it, agjencisë së saj të jashtme të spiunazhit dhe të gjitha aseteve të Forcave Mbrojtëse të Izraelit, është befasuese që askush nuk pati asnjë informacion ose nuk arriti të vepronte nëse do të kishte një paralajmërim.
Izraeli ka padyshim shërbimet më të gjera dhe më të mirëfinancuara të inteligjencës në Lindjen e Mesme, me informatorë dhe agjentë brenda grupeve militante palestineze, si dhe në Liban, Siri dhe gjetkë.
Në terren, përgjatë gardhit të tensionuar kufitar midis Gazës dhe Izraelit ka kamera, sensorë të lëvizjes në tokë dhe patrulla të rregullta të ushtrisë.
Gardhi me tela me gjemba supozohet të ketë qenë një “pengesë e zgjuar” për të parandaluar pikërisht llojin e infiltrimit që ka ndodhur në këtë sulm. Megjithatë, militantët e Hamasit thjesht kaluan nëpër të, hapën vrima në tela ose hynë në Izrael nga deti./BBC